Beyin Tümörleri

Beyin tümörleri sık görülen tümörler değildir. Beyinde sinir hücrelerinin yanı sıra bağ dokusu hücreleri ve beyin zarını oluşturan hücreler de vardır. Tümörler beyin dokusunu (nöronal ve glial) veya onu çevreleyen beyin zarını (meningial) oluşturan hücrelerden köken alabilir. Beyin tümörleri bu nedenle çok heterojen özellik gösterirler. Bir kısmı iyi huyludur, bazıları kötü huylu davranış gösterir.

Beyin tümörleri kaynaklandığı hücreye göre her yaşta ortaya çıkabilir. Çocuklarda bile olabilir. Ortalama görülme yaşı 60 yaş civarındadır. Ülkemizde her yüz bin kişiden 5’inde görülmektedir. Türkiye’de yılda 4000 civarı yeni hastaya beyin tümörü teşhisi konması beklenmektedir.

Beyin tümörü risk faktörleri

Beyin tümörlerine sebep olabilecek pek çok risk faktörü sayılmaktadır. Ancak net olarak beyin tümörü yaptığı gösterilen bir sebep yoktur. Yapılan epidemiyolojik çalışmalarda riski artıran bazı faktörler öne çıkmaktadır. Bunlar arasında yüksek doz iyonizan radyasyon ve önceden radyoterapi alma sayılabilir.

Ayrıca halen araştırılan faktörler arasında elektromanyetik alanlar, trafolar ve cep telefonlarının beyin tümörü riskini artırdığına dair veriler vardır. Çevresel faktörler arasında bazı benzen benzeri kimyasal ajanlar ve solventler suçlanmaktadır.

Genetik faktörlerin %3-4 hastada rol oynadığı söylenebilir. Nörofibromatosis ve Li-Fraumeni sendromu gibi bazı kalıtsal hastalıklarda beyin tümörü riskinin yükseldiği bilinmektedir.

Beyin tümörleri sınıflandırması

Beyin tümörleri kaynaklandığı hücre cinsine, yerleşim yerlerine ve genetik özelliklerine göre sınıflandırılabilir. Bu amaçla Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) 2016 yılında yayınladığı sınıflama kullanılmaktadır

İyi huylu (benign) beyin tümörleri

Kanserli hücre içermezler. Genellikle beyin dokusu dışında ancak kafatası içinde yerleşirler ve yavaş büyürler. İyi sınırlıdırlar ve cerrahi ile tam olarak çıkarılabilirler. Kanser olmadıkları için kemoterapi gibi tedaviler uygulanmaz. Bu tümörler arasında meningioma, kraniofaringoma, schwannoma, dermoid ve epidermoid kistler sayılabilir. En sık görülen meningiomlar nadiren kötü huylu tümörlere dönüşebilir ve yaklaşık %20’si cerrahi sonrası tekrarlayabilir. O nedenle takip edilmeleri önemlidir.

Bunun dışında klinikte sıklıkla kullanılan sınıflamalardan biri de tümörün rakamsal olarak evrelenmesidir. Genellikle beyin tümörleri 4 evreye ayrılırlar. Bu evreleme sisteminde beyin tümörleri tiplerine göre 1 ile 4 arası numaralandırılır. Evre-1 tümörler, en iyi huylu tümörler olarak kabul edilirken, Evre-4 tümörler ise en kötü huylu tümörler olarak kabul edilmektedirler.

Kötü huylu (malign) beyin tümörleri

Beyin dokusunda hasar oluşturan, kontrolsüz çoğalan kötü huylu tümörlerdir. Sınırları belirsizdir, o nedenle cerrahi ile tam olarak çıkarılamayabilirler. Nüks oranı yüksektir, sık tekrarlarla seyrederler. Ameliyat ile total olarak çıkarılsa bile sonrasında radyoterapi ve kemoterapi gibi ek tedavi yöntemlerine gerek duyulur. Çok nadiren omuriliğe yayılır veya uzak metastaz yaparlar.

Glial tümörlerde derecelendirme DSÖ kriterlerine göre 4 grupta yapılır: Grad 1 ve 2 tümörler düşük dereceli kabul edilirler. Grad 3 anaplastik astrositom ve grad 4 glioblastoma multiforme yüksek dereceli olarak adlandırılırlar. Düşük dereceli tümörler süreç içinde yüksek dereceli tümörlere dönüşme potansiyeli taşırlar.

Ependimom, medulloblastom ve oligodendrogliom diğer kötü huylu tümörlerdir. Bu tümörlerin tedavisi glial tümörlere göre farklılıklar gösterir.

Beyin tümörü belirtileri

Beyin tümörü olan hastalar baş ağrısı, bulantı ve kusma, görme bozukluğu, bilinç bozulması, nöbet geçirme, kol ve bacaklarda kuvvet kaybı, uyuşma, işitmede azalma, unutkanlık, konuşma bozukluğu ve dengesizlik gibi yakınmalardan biri ya da bir kaçı ile başvurabilirler. Baş ağrısı ve nöbet en sık görülen bulgulardır. Baş ağrısı sebebi tümörün yer kaplaması nedeniyle kafatası içi basıncın artmasına bağlıdır. Bu nedenle tümörler büyük boyutlara ulaşmadan belirti vermeyebilirler.

Beyin tümörü teşhisi

Şüphe olan hastalarda beyin tomografisi (BT) veya tercihen kontrastlı beyin manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile tanı konur. Kan tetkiklerinde genellikle bir anormallik yoktur. Cerrahiye uygun olmayan tümörlerde biyopsi yapılmalıdır. Tanı koymak için stereotaksik biyopsi ile örnek alınmalıdır. Özellikle derin yerleşimli tümörlerde ya da yaygın beyin tutulumu olan hastalarda BT veya MR ile işaretleme sonrası kafatasına açılan küçük bir delikten ince bir iğne ile girilerek tümör dokusundan örnek alınır. Cerrahiye uygun ise tanı ve tedavi aynı anda cerrahi olarak yapılabilir.

Beyin Tümörü tedavisi

Cerrahi

Beyin tümörleri tedavisinde cerrahi en önemli tedavi yöntemidir. İlk cerrahinin tam olması ve geride hiç tümör bırakmadan görülen tüm tümörün çıkarılması hastanın yaşam süresini etkileyen önemli bir faktördür. Bu nedenle tecrübeli bir beyin cerrahı tarafından yapılması gerekir. Beyin tümörü cerrahisinde mümkün olduğunca tümör gross total olarak çıkarılmalıdır.

Radyoterapi

Özellikle grad 3 astrositom ve grad 4 glioblastoma tedavisinde radyoterapi yapılır. Genellikle temozolomid isimli kemoterapi ilacı ile eşzamanlı olarak uygulanır. Genel olarak 40-45 gün sürer.

Gamma knife veya cyber knife şeklinde radyoterapi bazı hastalarda noktasal şekilde radyoterapi verilmesi gerektiğinde uygulanır. Buna radyocerrahi ismi de verilmektedir. Genellikle daha önce radyoterapi verilen hastalarda nüks durumunda uygulanır. Sağlıklı beyin dokusuna zarar vermez, sadece tümör nüksü olan bölgeye yüksek doz uygulanması etkinliğinin daha fazla olmasını sağlar

Kemoterapi

Radyoterapi ile birlikte temozolomid uygulaması sıklıkla uygulanır. Radyoterapi sonrası hastalık ilerlemesi yoksa en az 6 ay daha devam edilmesi önerilir. Nüks durumunda bevacizumab, lomustin veya irinotekan içeren kemoterapi rejimleri uygulanabilir.

Beyin tümörleri ile ilgili yaptığım çalışmalar

Yaman E, Buyukberber S, Uner A, Coskun U, Akmansu M, Uncu D, Zengin N, Benekli M, Yamac D, Ozturk B, Kaya AO, Yildiz R, Ozkan S, Gunel N. Temozolamide in newly diagnosed malignant gliomas: Administered concomitantly with radiotherapy and thereafter as consolidation treatment. Onkologie 2008;31:309-313.

Yaman E, Buyukberber S, Uner A, Coskun U, Yamac D, Ozturk B, Kaya AO, Yildiz R, Benekli M. Carboplatin and oral cyclophosphamide combination after temozolomide failure in malignant gliomas.Tumori 2008;94:674-680.

Yaman E, Coskun U, Ozturk B, Buyukberber S, Kaya AO, Coskun O, Buyukberber N, Yildiz R, Benekli M. Opportunistic cytomegalovirus infection in a patient receiving temozolomide for treatment of malignant glioma. Journal of Clinical Neuroscience 2009;16:591-592.

Yaman E, Buyukberber S, Benekli M,Oner Y, Coskun U, Akmansu M, Ozturk B,Kaya AO, Uncu D, Yildiz R. Radiation induced early necrosis in patients with malignant gliomas receiving temozolomide.Clinical Neurology and Neurosurgery 2010;112:662-667.

Yildiz R, Coskun U, Buyukberber S, Sancak B, Kaya AO, Gulbahar O, Benekli M. Serum granulocyte colony-stimulating factor levels in gliomas. Journal of BUON 2011;16:138-41.

Demirci U, Buyukberber S, Coskun U, Akmansu M, Yaman E, Baykara M, Yamac D,Uner A, Benekli M. Long term experience in high grade glial tumors with temozolomide. Journal of BUON 2012;17(2):357-62.

Demirci U, Yaman M, Buyukberber S, Coskun U, Baykara M, Uslu K, Ozet A, Benekli M, Bagriacik EU. Prognostic importance of markers for inflammation, angiogenesis and apoptosis in high grade glial tumors during temozolomide andradiotherapy. International Immunopharmacology 2012;14(4):546-9.

Demirci U, Tufan G, Aktas B, Balakan O, Alacacioglu A, Dane F, Engin H, KaplanMA, Gunaydin Y, Ozdemir NY, Tugba Unek I, Karaca H, Akman T, Sonmez OU, Coskun U,Harputluoglu H, Sevinc A, Tonyali O, Buyukberber S, Benekli M. Bevacizumab plus irinotecan in recurrent or progressive malign glioma: a multicenter study of the Anatolian Society of Medical Oncology (ASMO). Journal of Cancer Research and Clinical Oncology 2013;139(5):829-35.

Cetin B, Benekli M, Akyurek N, Senturk S, Koklu H, Karakus E, Coskun U, Buyukberber S. Isolated primary lymphomatoid granulomatosis of central nervous system. Indian Journal of Hematology and Blood Transfusion 2013;29(1):39-42.

Gumusay O, Cetin B, Ozet A, Demirci U, Buyukberber S, Coskun U, Algin E, Uner A, Yildiz R, Kurt G, Benekli M. Factors predicting recurrence in patients with grade III glial tumors: impact of adjuvant temozolomide on recurrence. Journal of BUON 2014;19(4):1035-1040.

Esbah O, Demirci U, Dane F, Gunaydin Y, Ozdemir N, Siyar Ekinci A, Kodaz H, Yazilitas D, Rzayev R, Guney Y, Seker M, Uysal M, Inal A, Bilici A, Benekli M, Oksuzoglu B, Buyukberber S. Multicenter experience of adult medulloblastoma: A study of Anatolian Society of Medical Oncology (ASMO). Journal of BUON 2016;21(2):456-460.